PHA- Polyhydroxy Acid

Đặc điểm cấu trúc và cơ chế hoạt động của PHA

PHA là gì trong nhóm axit tẩy tế bào chết hóa học?

PHA (Polyhydroxy Acid) là một nhóm axit tẩy tế bào chết thế hệ mới thuộc dòng hydroxy acid, tương tự như AHA và BHA nhưng có cấu trúc phân tử lớn hơn đáng kể. Các loại PHA phổ biến bao gồm gluconolactone, galactose và lactobionic acid. Chính kích thước phân tử lớn này giúp PHA hoạt động chủ yếu trên bề mặt da, hạn chế khả năng thẩm thấu sâu, từ đó giảm nguy cơ kích ứng da – một điểm mạnh so với AHA hay BHA.

Cơ chế hoạt động dịu nhẹ nhưng hiệu quả

PHA hoạt động bằng cách phá vỡ liên kết giữa các tế bào chết trên lớp sừng, giúp loại bỏ chúng một cách nhẹ nhàng mà không làm tổn thương hàng rào bảo vệ da. Đồng thời, PHA có khả năng hút nước và giữ ẩm mạnh mẽ, hỗ trợ quá trình phục hồi tự nhiên của da. Đây là điểm đặc biệt khiến PHA trở thành lựa chọn hàng đầu cho người có làn da khô, nhạy cảm hoặc đang điều trị da liễu.

Một số nghiên cứu lâm sàng cho thấy sử dụng PHA 10–15% trong vòng 6–12 tuần có thể cải thiện độ ẩm da lên tới 35%, đồng thời giảm nếp nhăn nông và tăng độ đàn hồi da một cách rõ rệt.

Ưu điểm nổi bật khi sử dụng PHA trong chăm sóc da

Thân thiện với da nhạy cảm và da đang tổn thương

Nhờ đặc tính dịu nhẹ, PHA không gây châm chích, đỏ rát hay bong tróc như các acid mạnh hơn. Điều này lý tưởng cho:

• Da nhạy cảm, dễ kích ứng với các sản phẩm acid mạnh
• Da sau điều trị laser, peel da hoặc vi kim
• Da đang sử dụng retinoid hoặc corticoid

PHA không làm mỏng lớp màng bảo vệ da như một số thành phần tẩy tế bào chết truyền thống, mà ngược lại còn giúp củng cố hàng rào lipid và giảm tình trạng mất nước qua da.

Các lưu ý quan trọng khi sử dụng PHA

Không sử dụng quá liều và sai thời điểm

Dù PHA khá dịu nhẹ nhưng việc lạm dụng hoặc kết hợp sai có thể gây phản tác dụng:

• Không nên dùng chung PHA với tẩy tế bào chết vật lý trong cùng một quy trình
• Tránh sử dụng cùng lúc với acid mạnh (như AHA >10% hoặc BHA) nếu không có chỉ định
• Ưu tiên sử dụng vào ban đêm, tránh ánh nắng trực tiếp

Ngoài ra, khi da có dấu hiệu khô căng kéo dài hoặc đỏ rát, nên ngừng PHA trong vài ngày và bổ sung kem dưỡng phục hồi.

Theo dõi phản ứng da trong 2 tuần đầu

Da cần thời gian thích nghi với PHA. Một số dấu hiệu bình thường trong giai đoạn đầu có thể bao gồm:

• Da hơi căng, có cảm giác “lột nhẹ” sau vài ngày
• Đôi khi xuất hiện mụn ẩn hoặc sần nhẹ do đào thải tế bào chết

Tuy nhiên, nếu có biểu hiện đỏ rát kéo dài, bong da loang lổ hoặc ngứa nhiều, cần ngừng sử dụng và tham khảo ý kiến bác sĩ da liễu.

Khả năng chống oxy hóa và phục hồi da

Gluconolactone – một trong những PHA phổ biến nhất – đã được chứng minh có khả năng trung hòa gốc tự do mạnh mẽ. Nghiên cứu đăng trên Journal of Cosmetic Dermatology (2018) cho thấy gluconolactone làm giảm chỉ số stress oxy hóa tới 50% sau 4 tuần sử dụng. Đồng thời, PHA còn giúp tăng cường quá trình tái tạo tế bào, từ đó làm sáng da, cải thiện sắc tố và làm đầy các rãnh nhăn nông.

Tăng cường hiệu quả các hoạt chất khác

Một lợi thế đáng chú ý của PHA là khả năng kết hợp với các thành phần khác trong quy trình dưỡng da mà không gây phản ứng mạnh. PHA có thể dùng song song với niacinamide, vitamin C, hyaluronic acid và cả retinol – điều mà nhiều loại acid khác không thể đảm bảo an toàn cho da.

Tuy nhiên, nếu dùng đồng thời với retinol hoặc AHA/BHA, nên sử dụng cách ngày hoặc phân chia sáng – tối để tránh tình trạng quá tải hoạt chất trên da.

Sự khác biệt giữa PHA, AHA và BHA

So sánh về cấu trúc và độ thẩm thấu

• AHA (Alpha Hydroxy Acid): Phân tử nhỏ, tan trong nước, thẩm thấu nhanh vào da, thường gây châm chích
• BHA (Beta Hydroxy Acid): Tan trong dầu, thấm sâu vào lỗ chân lông, lý tưởng cho da dầu và mụn
• PHA: Phân tử lớn, hoạt động chủ yếu trên bề mặt, rất ít gây kích ứng

Như vậy, trong khi AHA và BHA phù hợp với các vấn đề như mụn, bít tắc lỗ chân lông hay da xỉn màu, thì PHA là lựa chọn an toàn cho làn da cần sự phục hồi, tái tạo nhẹ nhàng.

Độ phù hợp với từng loại da

• Da dầu: Ưu tiên BHA
• Da khô, bong tróc: AHA hoặc PHA
• Da nhạy cảm, da đang điều trị: Chỉ nên dùng PHA
• Da hỗn hợp hoặc đang trong giai đoạn chuyển mùa: PHA giúp cân bằng mà không gây bít tắc

Sự linh hoạt này khiến PHA dần trở thành một “mảnh ghép” không thể thiếu trong chu trình chăm sóc da cá nhân hóa.

Cách sử dụng PHA hiệu quả trong chu trình dưỡng da

Chọn nồng độ phù hợp

• PHA < 5%: Phù hợp với người mới bắt đầu hoặc da siêu nhạy cảm
• PHA 5–10%: Dành cho da đã quen với acid và muốn cải thiện độ sáng mịn
• PHA > 10%: Cần có sự chỉ định từ chuyên gia da liễu, thường dùng trong các sản phẩm peel da chuyên sâu

Một lưu ý quan trọng là nên thử sản phẩm trên vùng da nhỏ trước khi áp dụng toàn mặt để đánh giá phản ứng da.

Tần suất sử dụng và kết hợp các bước chăm sóc

• Tần suất: 2–3 lần/tuần với người mới bắt đầu, có thể tăng lên mỗi ngày nếu da dung nạp tốt
• Buổi sử dụng: Thường dùng vào buổi tối, sau bước làm sạch và trước serum
• Kết hợp dưỡng ẩm: PHA có thể gây cảm giác căng nhẹ sau khi thoa, do đó cần dùng kem dưỡng ẩm giàu ceramide, glycerin hoặc hyaluronic acid để khóa ẩm

Ngoài ra, tuyệt đối không quên kem chống nắng mỗi sáng vì dù PHA ít gây nhạy cảm ánh nắng hơn AHA/BHA, nhưng vẫn cần bảo vệ da tối ưu.

Tôi sẽ tiếp tục nửa sau của bài viết ở phần tiếp theo, bao gồm các nội dung như: ứng dụng lâm sàng của PHA, các lưu ý khi kết hợp với các phương pháp điều trị khác, đánh giá sản phẩm chứa PHA tốt trên thị trường và phần giải đáp câu hỏi thường gặp. Nếu bạn muốn tôi viết tiếp, hãy cho biết nhé.

Ứng dụng lâm sàng và lợi ích lâu dài khi sử dụng PHA

Hỗ trợ điều trị các vấn đề da liễu

PHA không chỉ là một hoạt chất dưỡng da đơn thuần mà còn được ứng dụng trong điều trị lâm sàng các tình trạng da như:

• Viêm da dị ứng và da chàm: PHA giúp làm dịu viêm, giảm ngứa và hỗ trợ phục hồi hàng rào bảo vệ da
• Sạm nám sau viêm: Bằng cách thúc đẩy tái tạo tế bào, PHA hỗ trợ làm đều màu da, giảm nguy cơ tăng sắc tố sau tổn thương
• Da tổn thương sau điều trị thẩm mỹ: Sử dụng PHA sau laser, lăn kim hoặc peel hóa học giúp da phục hồi nhanh hơn, ít bong tróc hơn so với không dùng

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng PHA có thể cải thiện kết cấu da tới 32% chỉ sau 4 tuần sử dụng liên tục, đặc biệt là trên làn da từng bị tổn thương do tia UV hoặc viêm kéo dài.

Giảm tốc độ lão hóa sinh học của da

Một trong những lợi ích dài hạn của PHA là khả năng ức chế tác động của glycation – một quá trình làm suy yếu collagen và elastin trong da, dẫn đến chảy xệ và hình thành nếp nhăn. PHA như lactobionic acid có cấu trúc đặc biệt, giúp “bắt giữ” các phân tử đường tự do, ngăn chặn chúng liên kết với protein da.

Điều này khiến PHA trở thành một lựa chọn lý tưởng cho người muốn ngăn ngừa lão hóa từ sớm, kể cả khi chưa xuất hiện dấu hiệu rõ rệt.